Wat is politoer en politoeren?
Yolanda Joosten is gespecialiseerd in het politoeren van meubels en oude meubel afwerkingen. Over politoeren bestaan veel verhalen en daardoor blijft het een beetje mysterieus. Elke meubelrestaurator heeft zijn eigen materialen en technieken, veelal zijn eigen recepten.
Schellak- Politoer is een dunne harsachtige lak op alcoholbasis gemaakt van schellak. Hier mee bewerk je het houtoppervlak van meubels. Alleen door middel van speciale politoertechnieken die je handmatig aanbrengt met een dot verdeel je de hars over het oppervlak tot een egale glans.
Waarom werd politoer toegepast; omdat men hout een gepolijst uiterlijk wilde geven. Dit was eind 18e, begin 19e eeuw mode. Het bestaat echter al veel langer. Het gepolitoerde oppervlak moet er strak uit zien als dat van glas en de nerven horen gevuld te zijn. Dit uiterlijk is echter niet altijd wenselijk, zeer zeker niet bij antieke meubels die juist door ouderdom qua glans verzachten. Daarnaast is de afwerking van antieke meubels opaak of wel minder doorschijnend geworden hetgeen een uniek effect geeft. Dit, vuil en gebruikssporen maken het zogenaamde PATINA waar we zo voorzichtig mee moeten zijn.
Politoer is voornamelijk gebruikt op mahonie en notenhouten meubels zoals tafels, kasten, stoelen, piano's, kaarttafels, bureaus en ladekasten waarvan de houtsoorten een fijne, dichte structuur hebben. Politoer is een van de mooiste afwerkingen. Het geeft het hout diepte, briljante warme glans en helderheid. Helaas is politoer niet bestand tegen vocht, hitte of alcohol en daarvoor niet zo geschikt voor tafelbladen. Gepolitoerde meubels zijn zonder deskundigheid zelf niet bij te werken maar als je er echter met zorg mee om weet te gaan dan is een gepolitoerde tafel een juweeltje in huis.
Waarom bestaan er zoveel afwerkingen?
Van oorsprong dient een afwerking ter bescherming van het hout. Vervolgens natuurlijk ter verfraaiing van het meubel.
Het uiterlijk en de afwerking zijn onder meer onderhevig aan mode, status, duurzaamheid, maar vooral ook aan economische veranderingen; van huisvlijt en ambacht naar industrialisering. Zo kunnen we er in deze tijd niet meer van uit gaan dat een gelakte tafel daadwerkelijk gepolitoerd is met schellak. Gelakte meubels na de 2e wereldoorlog werden meestal gespoten met nitro-celluloselak hetgeen veel op een schellakafwerking lijkt. Het was echter veel sneller aan te brengen en daarmee veel goedkoper. Dat betekende eigenlijk het einde voor de authentieke politoertechniek. Afgezien van toepassing door de muziekinstrumenten-maker is de politoertechniek voorbehouden aan de meubelrestaurator.
De afwerkingen die het meest op antieke houten meubels voor komen zijn: Was, schellak-politoer, vernissoorten, verfsoorten, was en olie.
- Gelakt meubel maar niet gepolitoerd? Dan heb je bij een oud meubel van meer dan 50 jaar oud vaak te maken met een nitro-celluloselak. Hoogglans Nitro-celluloselak werd vaak als opvolger van schellak politoer gebruikt. Dit is een gespoten lak en kan niet opnieuw gepolitoerd worden.
Wil je liever geen hooglans of nieuw meubel? Veel mensen houden van een matte of doorleefde zijdeglans afwerking zoals je bij goed gebruikte antieke meubels ziet. Dit oude patina van gebruikssporen en de geschiedenis van het meubel maakt het meubel juist zo bijzonder. We laten het patina bij restaureren van een antiek meubel daarom het liefst met rust en gebruiken daarbij zachte materialen zoals bijenwas. Naast het volledig restaureren van antieke meubels wordt er vooraf onderzocht wat de oorspronkelijke afwerking van het meubel is. Vaak blijkt dat er in de loop der tijd verschillende afwerkingen zijn aangebracht.
Mogelijkheden voor een matte finish zijn onder andere te bereiken met: olie, zeep of zachte was. Deze staan vooral goed bij Vintage meubels en scandinavische design meubels. Wil je meer weten over een olie was of gezeepte afwerking?
Technieken die bij restauratie met afwerkingen te maken hebben zijn onder andere:
- Retouches aan alle meubelafwerkingen en houtimitatie
- Bijvoorbeeld het retoucheren/ ontstoren van storende plekken op meubels
- Het consolideren van verflagen bijvoorbeeld op beschilderde boerenmeubels
- Het verwijderen van vlekken, UV bleken, politoeren, matteren
- Het bijkleuren met beitssoorten, olie, kleurwas, kleurpolitoer, acryldispersies
- Bijvoorbeeld het op kleur brengen van verbleekt hout.